Phương pháp sàng lọc một số bệnh ung thư thường gặp

BVK - Năm 2018, Việt Nam ghi nhận 164.471 trường hợp mắc mới và 114.71 ca tử vong vì ung thư. Sàng lọc phát hiện sớm ung thư ngày càng có vai trò quan trọng trong giảm thiểu số ca mắc mới và tử vong vì căn bệnh này. Sàng lọc ung thư là quá trình áp dụng phương pháp lâm sàng hoặc cận lâm sàng nhằm phát hiện bệnh ung thư giai đoạn sớm hay tổn thương tiền ung thư.

Sau đây là danh sách 8 ung thư mà chúng ta cần phải biết vì có thể sàng lọc và phát hiện sớm:

1. Ung thư phổi

Ung thư phổi là loại ung thư thường gặp và ngày càng có xu hướng gia tăng. Những người hút thuốc có nguy cơ ung thư phổi lớn nhất. Nguy cơ gia tăng ung thư phổi theo thời gian và số lượng thuốc lá hút.

Hiện chưa có bằng chứng cho thấy sàng lọc ung thư phổi bằng chụp Xquang phổi và tế bào học chất đờm có ảnh hưởng đến tỷ lệ tử vong. Nhưng chụp Xquang phổi định kỳ cho những người từ 55-74 tuổi và hút thuốc lá lâu năm (>30 bao/ năm) góp phần phát hiện sớm các khối u phổi. Chụp cắt lớp vi tính liều tia xạ thấp (low-dose CT scan) đang có xu hướng được lựa chọn làm phương pháp để sàng lọc.

2. Ung thư dạ dày

Ung thư dạ dày là một trong những loại ung thư phổ biến nhất hiện nay. Dù nguy hiểm nhưng nếu được phát hiện sớm sẽ làm tăng tỉ lệ thành công cho quá trình chữa trị.

Cũng giống như các bệnh ung thư nói chung, ung thư dạ dày thường không có biểu hiện rõ ràng, dễ gây nhầm lẫn với những bệnh lý thông thường khác. Cho đến khi xuất hiện những dấu hiệu rõ ràng thì cũng là lúc bệnh đã bắt đầu tiến triển nặng.

Các nước trên thế giới, đặc biệt Nhật Bản đã tiến hành sàng lọc ung thư dạ dày bằng nội soi dạ dày định kỳ để phát hiện những tổn thương ác tính ở giai đoạn rất sớm.

3. Ung thư đại trực tràng

Hầu hết dấu hiệu sớm của bệnh ung thư đại trực tràng đều không được chú ý, dễ nhầm với các bệnh lý lành tính nên rất nhiều trường hợp chẩn đoán bệnh ở giai đoạn muộn, không thể cứu chữa. Chiến lược sàng lọc nên nhằm vào các đối tượng có nguy cơ cao và tập trung vào độ tuổi 50-75 tuổi hoặc trước 50 tuổi nếu yếu tố nguy cơ gia đình.

Bao gồm:

+ Xét nghiệm máu tiềm ẩn trong phân (FOBT - Fecal occult blood test).

Phát hiện hoạt động Peroxidase của huyết cầu tố từ đó thể hiện có máu trong phân ở mức vi thể. Xét nghiệm dương tính giả do thức ăn và thuốc cũng có xảy ra.

+ Nội soi đại trực tràng:

Soi toàn bộ đại tràng có ưu điểm là độ nhạy và độ đặc hiệu cao và nhìn được toàn bộ khung đại tràng giúp phát hiện khối u và xử trí kịp thời.

4. Ung thư tiền liệt tuyến

Ung thư tuyến tiền liệt có thể không gây ra dấu hiệu hoặc triệu chứng trong giai đoạn đầu của nó, tuy nhiên cũng có các triệu chứng rất dễ nhầm với các bệnh lý lành tính khác như u phì đại tiền liệt tuyến.

Ung thư tuyến tiền liệt được phát hiện sớm thì cơ hội điều trị thành công càng cao.

Nam giới từ 45-75 tuổi, đặc biệt khi có tiền sử gia đình mắc ung thư tiền liệt tuyến sẽ được tiến hành sàng lọc định kỳ bằng: Thăm khám trực tràng bằng tay đánh giá tuyến tiền liệt và kiểm tra kháng nguyên đặc hiệu của tuyến tiền liệt (PSA - Prostate Specific Antigen). Khi có dấu hiệu bất thường, bác sỹ sẽ cho tiến hành các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như siêu âm qua trực tràng, chụp cộng hưởng từ để đánh giá chính xác tính chất khối u và mức độ lan rộng, cũng như định hướng sinh thiết.

5. Ung thư tinh hoàn

Ung thư tinh hoàn trên lâm sàng rất hiếm gặp, ước tính chiếm 2% tổng số ung thư ở nam giới, tỷ lệ nam giới mắc bệnh ở độ tuổi 20 - 35 tương đối cao.

Ung thư tinh hoàn là loại bệnh khởi phát âm thầm nhưng bệnh tình rất nghiêm trọng, một khi phát hiện này mà không kịp thời điều trị tế bào ung thư sẽ phát triển và di căn rất nhanh, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng của người bệnh.

Cách đơn giản nhất là tự khám tinh hoàn tại nhà để phát hiện sớm nhất các khối u từ khi còn rất nhỏ. Nếu phát hiện bất thường nên đến chuyên khoa để khám phát hiện sớm ung thư, tránh để bệnh quá muộn. Lưu ý bệnh ung thư tinh hoàn có thể chữa khỏi nếu phát hiện ở giai đoạn sớm.

6. Ung thư da

Đây là loại ung thư có thể sàng lọc tốt, yếu tố nguy cơ là tiền sử gia đình, tiền căn bị bỏng nắng hay có tàn nhang, các nốt ruồi ở trên cơ thể.

Dấu hiệu nhận biết chủ yếu là thay đổi của các nốt ruồi về kích thước, hình dạng, hoặc màu sắc. Ngay khi phát hiện dấu hiệu đó thì phải thăm khám ngay để được bác sĩ tư vấn, điều trị

7. Ung thư vú

Ung thư vú là ung thư phổ biến nhất và cũng là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở phụ nữ. Trong các yếu tố nguy cơ gây ung thư vú, yếu tố nổi bật nhất là tiền sử gia đình có người mắc ung thư vú. Ngoài ra có sự liên quan tới đột biến gen, có kinh lần đầu tiên sớm, sinh con đầu lòng muộn, tắc tia sữa,…

- Tự khám vú và khám lâm sàng tuyến vú bởi nhân viên y tế:

Tự khám vú là phương pháp ít tốn kém và vô hại, thực hiện tự khám tuyến vú mỗi tháng một lần và khám sau khi sạch kinh khoảng 5 ngày. Phụ nữ tự khám vú thường xuyên có thể phát hiện bệnh khi u nhỏ, hạch di căn ít hơn người không thực hành tự khám vú.

Chụp tuyến vú (chụp nhũ ảnh): 

Là phương pháp chụp X quang đặc biệt cho hình ảnh chi tiết của tuyến vú, có thể thấy những điểm vôi hóa rất nhỏ, những hình ảnh bất thường tuyến vú trước khi có biểu hiện u trên lâm sàng. Nhũ ảnh đóng vai trò quan trọng trong tầm soát ung thư vú.Phụ nữ trên 40 tuổi được khuyến cáo nên chụp nhũ ảnh mỗi năm một lần.

8. Ung thư cổ tử cung

Sàng lọc ung thư cổ tử cung đã làm giảm 30% các trường hợp ung thư xâm lấn. Ở nhiều nước phát triển, chương trình sàng lọc kết hợp chiến dịch tiêm phòng vaccine HPV đã làm giảm mạnh tỷ lệ mắc mới của ung thư cổ tử cung. Pap test được tiến hành lấy tế bào vùng cổ tử cung bằng que (Pap smear) hoặc qua bàn chải nhỏ (Thinprep), sau đó mẫu bệnh phẩm được kiểm tra dưới kính hiển vi và đánh giá sự bất thường của tế bào cổ tử cung. Đây là phương pháp chính trong sàng lọc ung thư cổ tử cung. Nếu phát hiện có tế bào bất thường, bệnh nhân sẽ được làm thêm soi cổ tử cung và sinh thiết giúp chẩn đoán bệnh ở giai đoạn sớm.